اگر بخواهیم به دنبال راه حلی برای برون رفت از وضعیت دشوار کنونی و کاستن تنش در رابطه پزشکان و بیماران باشیم، باید علاوه بر نقد ساختار درمانی، بر عاملیت پزشکان هم تاکید کنیم .
اول شهریورماه بهانه ای شد تا پس از کشمکش های فراوان گروهی از مردم با جامعه پزشکی، قدری هم پای درد و دل این قشر بنشینیم.به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، این اواخر نقل و نبات صفحه اول رسانه ها، خطاها و قصورات پزشکی و در عوض دریافتی بالای این جامعه زحمتکش بود. بالاخره روزی رسید که بعد از حاشیه ها و جبهه گرفتن اغلب مردم در مقابل پزشکان، کمی هم اهمیت حضورشان در جامعه به چشم آید.
سالروز تولد ابوعلی سینا، اول شهریورماه ، روز پزشک نامگذاری شده، البته شاید امسال به وجود این روز بیش از سال های گذشته نیاز است چرا که اتفاقات اخیر ذره بین جامعه را روی کوتاهی های این قشر ریزتر کرده و به گونه ای چشم گروهی از مردم را بر روی تلاش پزشکان بسته است.
به بهانه این روز پای صحبت عضوی از این جامعه نشستیم.رییس جامعه متخصصین داخلی ایران از نداشتن بیمه، حاشیه سازی علیه پزشکان و دیگر مشکلات این جامعه سخن گفت.
تر و خشک با هم سوخته اند
ایرج خسرونیا رییس جامعه متخصصین داخلی، ضمن تبریک روز بزرگداشت ابن سینا به تمام جامعه پزشکی، در دفاع از حقوق آنها اظهار کرد: متاسفانه در روزهای اخیر شاهده اوج گرفتن حاشیه هایی علیه پزشکان هستیم که فضای بسیار بدی از لحاظ روحی و روانی برای پزشکان ایجاد کرده است.
وی با محکوم کردن کمپین های راه اندازی شده توسط برخی افراد و یا هنرمندان همراه با تخریب جایگاه پزشک در جامعه، تصریح کرد: متاسفانه امروزه کارهای مفید و بزرگ پزشکان مخفی مانده ولی کوچکترین خطایی با جوسازی بسیار پر سر و صدایی علیه پزشکان مطرح شده که در این بین بیشترین ضرر متوجه بیمار می شود.
رییس جامعه متخصصین داخلی پیرامون برخی حاشیه های پزشکی و هنرمندان، ابراز کرد: با توجه به مشکلات به وجود آمده لازم است بزرگان عرصه هنر و پزشکی با گردهم آمدن و صحبت بحث های موجود را بررسی کرده و روابط مسالمت آمیزی برقرار شود چراکه ادامه این وضع به نفع هیچ کس نیست.
۱۰ هزار شکایت پزشکی در سال
وی از انجام سالانه ۸۰۰ میلیون جراحی و کار پزشکی خبرداد و افزود: از بین این تعداد، امکان بروز عوارض و یا خطا در ۵ هزار کار پزشکی صورت گرفته در همه جای دنیا عادی بوده ولی متاسفانه در ایران بسیاری از وسایل ارتباط جمعی با ایجاد فضای ناعادلانه، به افزایش مشکلات پزشکان در این راستا دامن زده و موجب بی اعتمادی مردم نسبت به پزشکان می شوند.
خسرونیا با اشاره به وجود ۱۶۰ هزار پزشک در کشور و ۸۰۰ میلیون کار پزشکی سالیانه، حداکثر تعداد شکایات سالیانه را ۱۰ هزار شکایت عنوان کرد و یادآور شد: تعداد شکایات در کشورهای آمریکایی و اروپایی ناشی از عوارض و خطاهای پزشکی بسیار بیشتر از ایران بوده در حالیکه به اندازه ما جنجال سازی ندارند که امیدواریم این مشکلات با حمایت مسئولان هرچه زودتر برطرف شود.
پاسدار اعتماد مردم باشید
حریرچی قائم مقام وزیر بهداشت یکی از مهمترین سرمایه های هر نظام سلامت در دنیا را اعتماد مردم به جامعه پزشکی خواند و گفت: بسیاری از توصیه های پزشکان و حتی اقدامات دارویی که انجام می دهند اگر در یک محیط آکنده از اطمینان و امید نباشد، تاثیرگذاری کاهش می یابد.
وی افزود: خوشبختانه جامعه پزشکی نشان داده در ۲ دهه گذشته یکی از گروه های دوم یا سوم از لحاظ اعتماد و مرجعیت برای مردم بوده که دستاورد بزرگی است.
حریرچی از جامعه پزشکی درخواست کرد که این اعتماد را پاس بدارند و ارتقا دهند.وی از مردم هم خواست به این محبت جامعه پزشکی و ارائه کنندگان خدمت، اعتماد کنند و درخواست های به حق داشته باشند.
شرمنده پزشکان هستیم
قائم مقام وزیر بهداشت عنوان کرد: خوشبختانه با تصویب منابع در کمیسیون برنامه و بودجه برای پرداخت بدهی بیمه سلامت ایرانیان، گامی جدی و مهم برداشته شده است. از طرفی سازمان تامین اجتماعی برنامه دارد بدهی های طرف قرارداد تا آخر تیرماه را تا روز پزشک تصفیه کند، تا ما از شرمندگی که در مقابل پزشکان بخش خصوصی و دولتی وجود داشت، درآییم و پرداختی به جامعه پزشکی به روز شود.
وی ادامه داد: از جامعه پزشکی تشکر می کنم که علی رغم این تاخیرهای پیش آمده،به عهد و پیمانی که در مورد جلوگیری از پرداخت های غیرقانونی داشتند، پایدار ماندند و منطبق با قانون و استطاعت مردم عمل کردند.
کوزه گر از کوزه شکسته آب می خورد
وی در ادامه با بیان اینکه پزشکان در حال حاضر از طرف هیچ ارگانی تحت پوشش بیمه نیستند، بیان داشت: عدم بیمه پزشکان از بزرگترین دغدغه های این جامعه بوده که در این راستا تقاضای پیگیری و بیمه آنها را از وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی خواستاریم.
خسرونیا گفت: به طور کلی جامعه پزشکی امروزه به دنبال مادیات نبوده و همگی به دنبال بازگشت اعتبار و احترام کسوت پزشکی در بین مردم هستند.
وی تخلفات صورت گرفته از طرف پزشکان در راستای دریافت پول و یا جراحی خارج از تخصص را مذموم خواند و ادامه داد: با این اوصاف حدود ۷۰ درصد پزشکان در صورت عدم ویزیت بیماران خود با توجه به نداشتن بیمه و استخدام نبودن در هیچ ارگانی، معیشت بسیار سختی دارند.
* علی حاجی ناصری در گزارش خود در مثلث به جایگاه پزشکان در جامعه ایران و رابطه دوسویه آنها با مردم را بررسی کرده است.
پزشکان؛ اولویت درآمد بر درمان
بیمار از اتاق پزشک خارج می شود و مقابل میز منشی می ایستد. منشی بدون اینکه سر خود را بالا بیاورد و به صورت بیمار نگاهی بیندازد مبلغ ویزیت را می گوید و زمان بعدی مراجعه به پزشک را در سر رسیدی که روی میز گذاشته است، یادداشت می کند. منشی پزشک در حالی که تلفن خود را جواب می دهد، هزینه ویزیت را از بیمار دریافت می کند، پس از شمارش پول، آن را در کشوی میزش می گذارد و به ادامه کارهای شخصی اش مشغول می شود. این وضعیت برای یکایک بیمارانی که از اتاق پزشک خارج می شوند، تکرار می شود…
قصد زیر سوال بردن جامعه پزشکان را نداریم و نیک می دانیم که بسیاری از پزشکان در دورافتاده ترین نقاط کشور در حال خدمات رسانی به مردم محروم هستند اما این واقعیت را باید پذیرفت که متاسفانه چینن وضعیتی در میان طیف وسیعی از پزشکان رواج دارد و این نگاه را درمیان مردم ایجاد کرده که حرفه پزشکی نه وسیله ای برای خدمت به جامعه که ابزاری برای درآمد زایی گروهی از دانش آموختگان این رشته شده است.پزشکان اغلب با لحنی آمرانه و با نگاه از بالا به پایین با بیماران برخورد می کنند.آنها به واسطه دارا بودن تحصیلات عالیه و جایگاهی که دارند، از برتری روانی و اقتداری برخوردارند که سبب می شود بیمار از دستورات شان پیروی کرده و آن را بدون حرف و حدیث بپذیرد.این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دیگر، پزشک فقط متخصصی است که می تواند بیماری را در انسان تشخیص داده و او را درمان کند؛ در این ارتباط میان بیمار و پزشک، هیچ نوع برتری از سوی پزشک نسبت به بیمار احساس نمی شود.
گروهی از پزشکان ایرانی خود را در جایگاهی می بینند که هیچ کس حق انتقاد نسبت به آنها را ندارد و در این مسیر تلاش می کنند که برای خود جایگاه معنوی تعریف شده ای را تعیین کنند؛ چرا که تثبیت چنین جایگاهی موجب می شودکه بیماران بی چون و چرا، حرف آنها را بپذیرند و از مخدوش شدن جایگاه پزشکان جلوگیری می کند.
علاوه بر نوع رویکرد پزشکان در رابطه با بیمار، مساله تنش زای دیگری که باعث نارضایتی بیمار از پزشک و آسیب رساندن به تصویر اجتماعی پزشکان شده، همان موضوعی است که به دریافت زیرمیزی شهرت یافته و دریافت وجوه غیرقانونی پزشکان از بیماران است. این مساله یک چالش اساسی در نظام بهداشت ودرمان است که البته وزارت بهداشت دولت یازدهم به عنوان متولی امر، سیاست های مطلوبی را برای برخورد با این رفتار ناشایست در پیش گرفته است. در خصوص دریافت های غیرقانونی، مسئولیت اخلاقی و اراده پزشکان متخلف که بخش کوچکی ازجامعه پزشکان را تشکیل می دهند، قابل انکار نیست. شاید یکی از دلایل دریافت وجوه غیرقانونی پزشکان از بیماران این باشد که وزارت بهداشت برای راضی نگه داشتن مردم و پرداخت کمتر از جیب بیمار تعرفه های درمانی را کمتر از حد واقعی تعیین می کند؛ پزشکان هم برای گریز از ضرر تحمیل شده، به گرفتن زیر میزی متوسل می شوند. این رفتار تا جایی بدون نظارت و شکایت پیش رفته که قبح آن فروریخته و برخی از پزشکان حتی آن را حقی بازیافته می دانند و نیازی به انکار یا تقبیحش نمی بینند. تمام این اتفاقات سبب شده است که خانواده ها و مردم دیگر رابط سابق را با پزشکان نداشته باشند و امین و معتمد بودن پزشک یا تعابیری مشابه آن، در جامعه رنگ ببازد.
مردم؛ نارضایتی و بی اعتمادی
در این سوی میدان اما بیمارانی ایستاده اند که از مشکلات بسیاری رنج می برند؛ آنها از هزینه های سرسام آور سلامت، زمان و صف های طولانی برای معاینه شدن، بی تفاوتی برخی پزشکان نسبت به مشکلات شان، کمیاب و حتی نایاب بودن برخی داروها و همچنین اشتباهات پزشکی و نپذیرفتن مسئولیت آنها، ابراز نارضایتی می کنند اما متاسفانه گوش شنوایی برای نشستن پای حرف های آنها پیدا نمی شود.
امروزه کمتر کسی است که مراجعه ای به پزشک نداشته و قضاوتی از آن ملاقات در ذهن نداشته باشد. آنچه این روزها بیشتر از همیشه مساله ساز شده، نارضایتی بیماران و مراجعان از سیستم بهداشتی و درمانی و به طور خاص از پزشکان است که حتی به تیرگی رابطه پزشک و بیمار انجامیده است. علت این نارضایتی ها از نوع رفتار و برخورد پزشک و پرسنل با بیمار تا انتظار طولانی برای ملاقات پزشک، نتیجه نگرفتن از درمان، احساس عدم توجه کافی به بیمار و هزینه هایی که بابت درمان پرداخت می شود، متغیر است. مصداق بارز این اتفاقات را می توان درمراکز درمانی مختلف همچون بیمارستان ها، درمانگاه ها و حتی مطب های پزشکان مشاهده کرد.
در اینجا هم بر این نکته تاکید می کنیم که تمام بیماران افرادی نیستند که حرمت پزشکان را رعایت کنند و به آنها احترام بگذارند؛ یعنی نمی خواهیم یک طرفه به قاضی برویم و تنها پزشکان را مقصر بدانیم بلکه برخی از بیماران نیز حقوق شهروندی پزشکان را نقض می کنند. سال های طولانی تحصیل، مسئولیت خطیر شغلی، شکاف درآمدی میان اقلیت ممتاز با عموم پزشکان ، طبابت درمناطق محروم کشور، حجم بالای مراجعات و ناکارآمدی سیستم ارجاع از جمله مشکلاتی است که پزشکان است؛ چرا که معمولا بر اعصاب خود تسلط دارند در حالی که مراجعین بیمارستان ها اغلب دردمندند و این دردمندی وناراحتی سبب می شود که بیماران یا همراهانشان کنترلی بر اعصاب خود نداشته باشند. اما بازهم این هنر پزشک است که با بیماران مختلفی که از قشرهای گوناگون جامعه هستند، برخوردی شایسته داشته باشند؛ هم جسم بیمار رادرمان کند و هم طبیب روح او باشد.
طبابت و درمان، حرفه ای است که بدون بهره مندی از احساس انسانی، همدلی، اعتقاد و اعتماد نمی توان آن را به درستی انجام داد. درآسیب شناسی روابط درمانی، مساله مهمی که باید مورد بررسی قرار بگیرد، فرهنگ بیماری و رفتار بیماری است که از حالت مطلوب فاصله گرفته و خود به چالشی در فرآیند درمان بیماری مراقبت های پزشکی تبدیل شده است. در این فرهنگ، توقعات غیرمنطقی و ارزیابی های غیر علمی بیماران از پزشکان، عدم اعتماد به پزشک، تقاضاهای غیرقانونی و مراجعات بدون توجیه و غیرضروری از جمله رفتارهایی هستند که منجر به تنش در رابطه بیماران با پزشک شده اند. بیماران به دلیل نداشتن دانش تخصصی، ممکن است ارزیابی غیرواقعی از شدت یا میزان خطر بیماری خود داشته باشند و براساس این پیش داوری پزشک یا پرسنل درمانی نیز به دلیل عدم اعتماد و یا اطلاعات ناقص از قبول یا اجرای برنامه درمانی ارائه شده توسط پزشک سرباز زده و یا پزشک را برای اجرای خواسته های غیرعلمی شان تحت فشار قرار داده و در صورت ناکامی با قطع رابطه درمانی و مراجعه به پزشکان دیگر درصدد رفع مشکل خود برمی آیند. واکنش بیماران ناراضی ممکن است از رفتارهای پرخاشگرانه تا شکایت علیه پزشک متغیر باشد.
با این همه اما نمی توان برخی رفتارهای گروهی از پزشکان را در نارضایتی و بی اعتمادی بیماران نادیده گرفت. زمانی که بیمار بی توجهی پزشک یا تشخیص نادرست او را می بیند، همه پزشکان را به یک چوب می راند و از درمان خود توسط طبیبان نا امید می شود. بیمارانی که با زحمت فراوان هزینه های سنگین درمان و جراحی را تامین می کند، انتظار دارد که پزشک در برابر درد و بیماری او بی تفاوت نباشد و این هزینه ها را به مثابه معبری برای رسیدن به شرایط مالی بهتر در نظر نگیرد. بیمار از طبیب خود انتظار دارد که بعد از زمان بندی و صف های طولانی نوبت معاینه، درد او را بشناسد و آن را به درستی درمان کند. در واقع این تعامل و رابطه دوسویه می تواند نارضایتی از دریافت هزینه های گزاف را کاهش دهد و بی اعتمادی نسبت به پزشکان در اشتباهات پزشکی یا عدم رعایت حریم خصوصی بیمار را از بین ببرد.
اگر بخواهیم به دنبال راه حلی برای برون رفت از وضعیت دشوار کنونی و کاستن تنش در رابطه پزشکان و بیماران باشیم، باید علاوه بر نقد ساختار درمانی، بر عاملیت پزشکان هم تاکید کنیم که لازم است با بازاندیشی در خصوص رفتارهای آسیب زا و به یاد آوردن مسئولیت اخلاقی شان در ترمیم تصویر اجتماعی خود و احیای اعتماد جامعه بکوشند؛ به عبارت بهتر،کفه وظایف پزشکان در تعامل با بیماران، سنگین تر است تا کفه بیماران در برابر پزشکان.
فرود آمدن از عرش قدرت و مدارا با بیمار، توجه و همدلی و رعایت شرایط بیمار، اختصاص زمان متناسب با بیماری به هر بیمار، توضیح متناسب با درک بیمار از پزشکی، مشارکت دادن بیمار در برنامه درمانی مطلع کردن او از گزینه های موجود، همگی می توانند در بهبود رابطه پزشک با بیمار موثر باشند. البته فرهنگ بیماران باید ضمن آشنایی با حقوق خود، به بازنگری درتوقعات و خواسته های خود از پزشکان بپردازند تا رابطه آنها با پزشکان به رابطه ای موثر و معطوف به بهبود و رضایتمندی تغییر یابد.